Ogólnopolski Dzień Dawcy Szpiku. Ważne, by było ich jak najwięcej

Prof. dr hab. n. med Emilian Snarski, kierownik Klinicznego Oddziału Hematologii Szpitala Uniwersyteckiego w Zielonej Górze przez lata zajmował się pobieraniem komórek (jest zielonogórzaninem, absolwentem Uniwersytetu Medycznego w Warszawie oraz w Berlinie). Wyjaśnia, że można je pobierać z dwóch źródeł.

- 90 procent dawców ma pobierane komórki krwiotwórcze z krwi obwodowej. Co to znaczy? To znaczy, że człowiek jest podłączany do specjalnej maszyny – separatora komórkowego i jedyne co musi zrobić, to przez cztery godziny siedzieć na krześle, a maszyna wyciągnie z krwi komórki krwiotwórcze, a następnie mu odda krew – wyjaśnia prof. Emilian Snarski. – 10 procent dawców dotyczy tzw. tradycyjne pobieranie. Pacjent śpi, a lekarz się wkuwa do miednicy i pobiera szpik. To trwa 1,5 godziny. W tym przypadku może przez kilka dni odczuwać mały dyskomfort. W pewnych chorobach korzystniejsze jest pobranie ze szpiku komórek np. dla dzieci, a dla dorosłych pobiera się z krwi obwodowej.

Zanim się zarejestrujemy, musimy przemyśleć sprawę i odpowiedzialnie podjąć decyzję. Bo zdarza się, że niektórzy potencjalni dawcy rezygnują. Dla chorego, który przygotowuje się do przeszczepu szpiku przez pół roku, to jest poważny problem.
W województwie lubuskim jedynie w Szpitalu Wielospecjalistycznym w Gorzowie Wielkopolskim istnieje ośrodek przeszczepowy. Pierwszy przeszczep komórek macierzystych odbył się tam w tym roku.
Zdaniem prof. Snarskiego, dobrze by było, gdyby drugi taki ośrodek powstał w Zielonej Górze, by pacjenci mieli blisko domu taką możliwość. By czuli się dobrze pod stałą opieką tych samych lekarzy i nie musieli daleko jeździć. Na zachodnie np. w Niemczech w dużo mniejszych miastach od Zielonej Góry m.in. we Frankfurcie nad Odrą są takie ośrodki, podobnie powinno być i u nas.

Jak informuje Magdalena Przysłupska, rzecznik prasowy Fundacji DKMS, dawcy szpiku są niezwykle ważną częścią transplantologii, bo dzięki ich bezinteresownej pomocy wielu pacjentów walczących z nowotworami krwi otrzymuje szansę na drugie życie. Według danych POLTRANSPLANT, w krajowym rejestrze znajduje się 2,2 mln osób, co plasuje Polskę na trzecim miejscu w Europie i piątym na świecie. Polscy potencjalni dawcy szpiku stanową obecnie 5,4 proc. światowego rejestru WMDA (World Marrow Donor Association), liczącego już 41 mln dawców.
Potencjalnym dawcą szpiku może zostać każda ogólnie zdrowia osoba, pomiędzy 18. a 55. rokiem życia. Dane POLTRANSPLANT pokazują, że obecnie ponad 60 proc. zarejestrowanych dawców szpiku stanowią kobiety. Jeśli chodzi o wiek dawców, to najliczniejszymi grupami są osoby w wieku 30-40 lat (36 proc.) oraz 40-50 lat (30 proc.). Dawcy poniżej 30. roku życia stanowią 22 proc. zarejestrowanych – pozostałe 12 proc. należy do dawców powyżej 50. roku życia.
Stale rosnąca liczba dawców w Centralnym Rejestrze ma duży wpływ na wzrost liczby pobrań. Od 2004 roku pobrano łącznie 13 346 preparatów krwiotwórczych komórek macierzystych
i limfocytów od dawców pochodzących z Polski. 78 proc. donacji odbyło się dla pacjentów z zagranicy, a 22 proc. dla chorych z Polski. Jak wyglądały pobrania w ostatnim 10-leciu?
Patrząc na ostatnią dekadę, zauważalna jest tendencja wzrostowa, jeśli chodzi o pobrania od polskich dawców szpiku. W 2013 roku 177 biorców krajowych i 503 biorców zagranicznych otrzymało materiał przeszczepowy od dawcy z Polski, a już kilka lat później, w 2022 roku, aż 323 polskich pacjentów i 1397 zagranicznych mogło liczyć na pomoc od osób z polskiego rejestru. Warto przy tym podkreślić, że w samym 2022 roku ponad 7 proc. dawców faktycznych na świecie stanowiły osoby właśnie z polskiego rejestru. To pokazuje, jak ważną rolę w transplantologii odgrywają nasi dawcy szpiku. Jednocześnie trzeba mieć na uwadze, że pomimo tak ogromnej liczby dawców w krajowym oraz światowym rejestrze, nadal są sytuacje, gdy zgodny dawca się nie znajduje, dlatego niezwykle ważne jest to, aby kolejne osoby rejestrowały się w bazach dawców szpiku. Dawcy są wciąż potrzebni - pacjentom w Polsce i na świecie - mówi Małgorzata Dudkiewicz, kierownik zespołu Centralnego Rejestru Niespokrewnionych, Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej POLTRANSPLANT.

Polscy dawcy szpiku ratują życie pacjentów na całym świecie. Krajami, z których najczęściej pochodzą biorcy zagraniczni są Stany Zjednoczone, Niemcy oraz Francja. Ale i polscy pacjenci otrzymują pomoc od dawców z innych zakątków świata. Jak podaje POLTRANSPLANT, biorcy z Polski najczęściej otrzymują pomoc od dawców z Niemiec. Jeśli chodzi o dawców szpiku z Fundacji DKMS, to materiał przeszczepowy pobrany od nich najczęściej trafia do pacjentów z USA, Polski i Niemiec. Obecnie 60% pacjentów z Polski otrzymuje szansę na życie od swojego rodaka.
Choć mogłoby się wydawać, że ze względu na pochodzenie, „bliźniakiem genetycznym” polskiego pacjenta będzie jego rodak, to nie zawsze tak się dzieje. Często osoba mogąca pomóc, zamieszkuje zupełnie inną szerokość geograficzną. Wszystko za sprawą ogromnej różnorodności układu zgodności tkankowej HLA, który ma aż 5 miliardów kombinacji, dlatego znalezienie zgodnego dawcy jest procesem bardzo trudnym, wymagającym przeprowadzenia szeregu badań i analiz, aby potwierdzić genetyczną zgodność pomiędzy biorcą i ewentualnym dawcą. To też pokazuje, dlaczego tak ważna jest światowa baza dawców szpiku, zrzeszająca rejestry z całego świata.
Jako ludzie jesteśmy niezwykle różnorodni pod względem genetycznym. Z punktu widzenia transplantologii, narodowość, kolor skóry i inne cechy charakterystyczne dla mieszkańców danego zakątka świata nie mają znaczenia. Liczy się to, co łączy dawcę i biorcę z perspektywy genów, tzw. HLA, czyli zestawu cech, w oparciu o który dobiera się „bliźniaka genetycznego” dla pacjenta wymagającego przeszczepienia. Często nawet w rodzinie, czyli wśród osób najbliższych, z którymi teoretycznie biorca powinien być niemal identyczny, nie znajduje się zgodny dawca. To pokazuje, w jak wiele milionów kombinacji mogą się łączyć geny - tłumaczy prof. dr hab. n. med. Wiesław W. Jędrzejczak, hematolog.
Jeśli potencjalnych dawców będzie więcej, to szanse na znalezienie „bliźniaków genetycznych” dla pacjentów będą się zwiększać. To szczególnie ważne w przypadku osób chorych o rzadkich zestawach cech HLA. Dla tych osób znalezienie zgodnego dawcy porównywalne jest do wygranej szóstki w Lotto, wynosi 1: kilku milionów - – dodaje profesor Wiesław Jędrzejczak.

Ośrodki Dawców Szpiku odgrywają istotną rolę w całej procedurze transplantacyjnej. Nie tylko szerzą wiedzę na temat idei dawstwa szpiku, rejestrują potencjalnych dawców szpiku, ale towarzyszą im również na całej ścieżce prowadzącej do pobrania materiału przeszczepowego. To nie koniec! Przez 10 lat po donacji Ośrodek Dawców Szpiku monitoruje stan zdrowia dawców. W Polsce funkcjonuje 14 ODS-ów, a największym z nich jest Fundacja DKMS, w której bazie znajduje się obecnie 1 932 281 potencjalnych i 12 571 faktycznych dawców szpiku.
Fundacja DKMS towarzyszy dawcy na każdym etapie prowadzącym do donacji. W pierwszej kolejności prowadzi go przez procedurę typizacji potwierdzającej CT (confirmatory typing), czyli przez badania krwi, potwierdzające zgodność pomiędzy dawcą a pacjentem i badania wirusologiczne. Następnie dział Work Up uczestniczy w przygotowaniu dawcy do pobrania - organizuje i kieruje dawcę na specjalistyczne badania, sprawdzające stan jego zdrowia, tak by procedura była dla bezpieczna. Kolejnym etapem jest organizacja pobrania krwiotwórczych komórek macierzystych lub szpiku oraz zazwyczaj koordynacja dostarczenia pobranego materiału do kliniki leczącej pacjenta – tłumaczy dr Tigran Torosian, dyrektor medyczny Fundacji DKMS.
Ważnym krokiem dla Fundacji DKMS, jako Ośrodka Dawców Szpiku, było otrzymanie w 2021 roku kwalifikacji WMDA (World Marrow Donor Association) - stowarzyszenia skupiającego wokół siebie bazy i rejestry dawców komórek macierzystych i krwi pępowinowej z całego świata.

Kwalifikacja jest potwierdzeniem najwyższej jakości procedur i bezpieczeństwa, zapewnianych przez nasz ośrodek, a jej uzyskanie wymagało spełnienia szeregu wymagań i standardów."
- Dawcy Fundacji DKMS są oznaczeni w globalnym systemie wyszukiwania logo kwalifikacji. Daje to lekarzom pewność, że dawca znajduje się w organizacji, która stosuje procedury spełniające międzynarodowe standardy postępowania, zapewniające wysoką jakość pobranych preparatów komórkowych oraz bezpieczeństwo dawców - – dodaje dr Tigran Torosian.
Źródło danych: Biuletyn informacyjny POLTRANSPLANT, nr 1(32), 2023 r.
Wykorzystano materiały Fundacji DKMS: www.dkms.pl
POLECAMY TEŻ

ZAWODY SYMULACJI MEDYCZNEJ